Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý và Khoa học Công nghệ giáo dục tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, đã lên tiếng cảnh báo về những kẻ xấu có thể tạo ra các kịch bản tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. Những kẻ này thường xây dựng lòng tin nhanh chóng thông qua việc lắng nghe và đồng cảm, sau đó dần dần kiểm soát tâm lý của trẻ. Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh.
Mới đây, vụ việc một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, may mắn được tìm thấy tại TP.HCM sau 3 ngày mất tích đã gây xôn xao dư luận. Công an phường Việt Hưng (Hà Nội) cũng đã phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự (Công an thành phố Hà Nội) để ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn nhắm vào học sinh và sinh viên.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà cho rằng khi một đứa trẻ bị lừa, nhiều người thường phản ứng với thái độ chỉ trích, cho rằng trẻ ngây thơ hoặc thiếu kỹ năng sống. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng thực tế, những kẻ xấu tạo ra các kịch bản tinh vi với những đòn tâm lý được tính toán kỹ lưỡng, có thể khiến bất kỳ đứa trẻ nào trở thành nạn nhân.
Chỉ trong vài tháng qua tại Việt Nam, đã có những trường hợp trẻ em bị lừa đảo, dẫn đến việc tự lột đồ, quay clip nhạy cảm, hoặc thậm chí bỏ nhà đi đến nơi xa lạ. Những kẻ xấu sử dụng lời nói như một vũ khí để ép trẻ em tin rằng mình vi phạm pháp luật và rơi vào thế bị động, hoảng loạn. Chúng thường cấm trẻ nói với bố mẹ và đe dọa rằng nếu trẻ nói ra, cả gia đình sẽ gặp nguy hiểm.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà nhấn mạnh rằng trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến trẻ dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng. Các hình thức thao túng tinh vi có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.
Chuyên gia này cũng chỉ ra các dấu hiệu để cha mẹ nhận diện nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh. Ví dụ, trẻ có lòng tự trọng thấp, hay lo âu và có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân thường dễ bị thao túng nhất. Kẻ xấu sẽ lợi dụng tâm lý này để khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và phải nghe theo lời chúng để ‘chuộc lỗi’.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà cũng chỉ ra rằng mối quan hệ ảo phát triển rất nhanh trong môi trường mạng xã hội. Nếu không có sự đồng hành và định hướng từ gia đình, trẻ rất dễ bị cô lập, dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch hoặc bị lôi kéo vào các nhóm chat, hội nhóm tiêu cực.
Để bảo vệ con, chuyên gia này khuyến cáo cha mẹ cần tinh ý quan sát và can thiệp kịp thời. Phụ huynh nên lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con, như trở nên khép kín, ít nói, hoặc ngược lại, cáu kỉnh, hung hăng bất thường. Ngoài ra, cha mẹ cần lắng nghe con mà không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con và dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý.
Cha mẹ cũng nên là một người bạn mà con tin tưởng, đồng thời dạy con kỹ năng nhận diện và nói ‘Không’ với các lời đề nghị. Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn.
Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, chuyên gia này khuyến cáo cha mẹ không ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.