NSƯT Xuân Hinh vừa ra mắt cuốn hồi ký ‘Kẻ chọc cười dân dã’, một sự kiện đầy cảm xúc và thu hút đông đảo bạn bè văn nghệ sĩ, khán giả yêu mến ông. Cuốn sách không chỉ là một hồi ký về cuộc đời của ông mà còn là một hành trình ‘chọc cười’ nhưng đầy nghiêm túc, với niềm tin rằng chỉ khi yêu mến và hiểu sâu văn hóa dân gian, người nghệ sĩ mới có thể biến tiếng cười thành một thứ tiếng nói nghệ thuật – vừa dí dỏm, vừa nhân văn, vừa cảnh tỉnh xã hội mà vẫn giữ được cái duyên thuần Việt.
Sau hơn bốn thập kỷ miệt mài với sân khấu hài dân gian, NSƯT Xuân Hinh đã chọn cách nhìn lại cuộc đời mình không bằng những cú giật gân hay câu chuyện thị phi, mà bằng chính dòng chảy mộc mạc, giản dị và sâu thẳm của văn hóa dân gian – thứ đã hun đúc nên một Xuân Hinh độc nhất, không thể trộn lẫn. Ông đã dành cả sự nghiệp của mình để nghiên cứu và thể hiện những nét văn hóa đặc trưng này trên sân khấu.
Những vai diễn để đời của ông, như: ‘Thầy bói đi chợ’, ‘Người ngựa, ngựa người’, ‘Cu Sứt’, ‘Lý Toét xử kiện’…, đều ẩn chứa sự quan sát thấu đáo, những nét trào lộng thâm trầm mà văn học dân gian từng làm được qua những nhân vật như: Trạng Quỳnh, Ba Giai – Tú Xuất. Qua những vai diễn này, ông đã thể hiện khả năng sáng tạo và sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa dân gian.
‘Cười là để nghĩ, để thương, để thấy mình trong đó. Tôi không bao giờ làm hài để hạ thấp người khác hay chạy theo thị hiếu rẻ tiền’ – NSƯT Xuân Hinh nói. Cuốn hồi ký của ông như một tập tản văn nối dài, từng dòng chữ ngân lên những hồi tưởng, trăn trở và cả biết ơn. Ông đã thể hiện một cách chân thực và sâu sắc về hành trình của mình trong nghệ thuật.
Ông giữ nguyên căn cốt ‘người nhà quê’, biến nó thành nguồn lực sáng tạo dồi dào, nuôi sống tiếng cười hàng chục năm. Với quyển sách ‘Kẻ chọc cười dân dã’, người đọc sẽ thấy cả một hành trình ‘chọc cười’ nhưng đầy nghiêm túc. Nếu không có văn hóa dân gian, ông đã không là ai cả. Nó là chốn ông đi về, là cái nôi ông được sinh ra lần thứ hai – trong nghệ thuật.
Ông gửi lời tri ân đến khán giả – những người đã nuôi dưỡng ‘anh hề sân khấu’, như cách ông tự gọi mình – bằng tình yêu văn hóa truyền thống. Trong bối cảnh sân khấu truyền thống ngày càng ít đất sống, tiếng cười dân gian ngày càng bị lấn át bởi hài thị trường, hồi ký của NSƯT Xuân Hinh như một làn gió mới thổi vào ký ức văn hóa Việt.