Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang trở thành những thách thức lớn đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, cư dân Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã phải đối mặt với một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm từ 40-45%. Cảnh tượng đường phố vắng vẻ, người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm nơi trú ẩn dưới bóng cây ven đường đã trở nên quen thuộc. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên chiếc áo chống nắng khô giòn.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Giáo sư Phan Văn Tân, một chuyên gia hàng đầu về khí tượng và khí hậu của Việt Nam, cho rằng sóng nhiệt là một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu. Nếu xem xét lại trong vòng năm thập kỷ qua, số ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu hết các vùng trên cả nước.
Sóng nhiệt không chỉ là một hiện tượng thời tiết cực đoan đơn lẻ mà còn gắn liền với hạn hán, tạo thành một cặp hiện tượng thiên tai phức hợp. Hệ quả của sự kết hợp này là làm tăng mức độ nghiêm trọng của sóng nhiệt. Tác động của sóng nhiệt lên sức khỏe con người cũng rất nghiêm trọng. Sóng nhiệt và tiếp xúc với nhiệt gần như là một trong những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại nhất trên toàn cầu trong thế kỷ 21.
TS. Trần Nữ Quý Linh, một nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, cho rằng sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, từ đau đầu, chóng mặt, mất nước đến tử vong. Những nhóm người dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người già, những người có bệnh mãn tính hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Nghiên cứu cũng cho thấy sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm.
Thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt là một thách thức lớn đối với các nhóm dễ bị tổn thương. TS. Trần Nữ Quý Linh cho rằng cần phải nâng cao nhận thức về vấn đề sức khỏe liên quan đến nhiệt độ và sức khỏe. Đồng thời, cần có những giải pháp có chi phí thấp, dễ áp dụng và nhanh chóng, như tăng cường khả năng tự thích ứng của cá nhân, nhận biết các dấu hiệu cảnh báo đầu tiên về sức khỏe.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ quan tâm hơn đến chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng hơn, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Điều này bao gồm việc thiết kế các không gian công cộng nhiều cây xanh, mặt nước, bóng râm, thoáng khí, và bổ sung các phương tiện làm mát như quạt, điều hòa nhiệt độ… Những giải pháp này sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của sóng nhiệt lên sức khỏe con người, đặc biệt là đối với những nhóm dễ bị tổn thương.
Giáo sư Phan Văn Tân và TS. Trần Nữ Quý Linh cùng nhiều chuyên gia khác đang tích cực nghiên cứu và đề xuất các giải pháp để ứng phó với sóng nhiệt. Thông tin chi tiết về các biện pháp ứng phó sóng nhiệt có thể được tìm thấy trên các trang web của các cơ quan khí tượng và sức khỏe.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc nâng cao nhận thức và ứng phó với sóng nhiệt là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của con người. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng đã đưa ra các khuyến cáo và hướng dẫn về cách ứng phó với sóng nhiệt.