Cuộc xung đột giữa hai siêu cường kinh tế thế giới, Mỹ và Trung Quốc, đã đẩy tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành vào tâm điểm căng thẳng. Tuyên bố ‘giành lại Kênh đào Panama’ của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khơi mào một chuỗi sự kiện bất ngờ, liên quan đến thương vụ bán cảng biển của ông tại tuyến giao thông chiến lược này cho liên danh do Mỹ hậu thuẫn.

Ông Lý, người đứng đầu tập đoàn CK Hutchison Holdings, hiện sở hữu 2 trong số 5 cảng biển nằm dọc Kênh đào Panama, tuyến giao thông huyết mạch vận chuyển khoảng 3% hàng hóa toàn cầu. Tháng 3 vừa qua, CK Hutchison thông báo thỏa thuận bán 43 cảng biển tại 23 quốc gia, trong đó có các cảng ở Kênh đào Panama, cho một liên danh do tập đoàn đầu tư BlackRock của Mỹ hậu thuẫn.

Tuy nhiên, thương vụ này đã khiến Bắc Kinh giận dữ. Trung Quốc tuyên bố sẽ rà soát kỹ thương vụ này và yêu cầu các doanh nghiệp nhà nước ngừng tất cả hợp tác mới với các công ty có liên quan đến gia đình tỷ phú Lý Gia Thành. Nhiều cơ quan chức năng Trung Quốc đã mở cuộc điều tra để xác định xem thương vụ có vi phạm an ninh quốc gia hoặc quy định chống độc quyền hay không.

CK Hutchison và bên mua dự kiến hoàn tất phần giao dịch liên quan đến Panama vào ngày 2/4, nhưng tiến trình này đã bị trì hoãn. Hôm 12/5, tập đoàn của ông Lý tái khẳng định rằng thương vụ chỉ được thực hiện nếu có đầy đủ phê duyệt pháp lý.

Cuộc kiểm toán gần đây của Panama đối với hoạt động của CK Hutchison đã phát hiện khoản thiếu hụt 1,3 tỷ USD về phí và các vi phạm hợp đồng, khiến Tổng Kiểm toán Anel Flores phải kiện công ty vì vi phạm thỏa thuận nhượng quyền. Động thái hủy bỏ hợp đồng gia hạn năm 2021 của chính phủ Panama phản ánh sự thay đổi lớn hơn ở các quốc gia Mỹ Latinh, ưu tiên chủ quyền hơn cơ sở hạ tầng do nước ngoài sở hữu.

Đối với các nhà đầu tư, điều này báo hiệu một xu hướng đang phát triển: các quốc gia không còn là bên liên quan thụ động trong các tài sản quan trọng mà là những người chủ động quyết định giá trị kinh tế và địa chính trị của chúng.

Về lý thuyết, đòn bẩy của Trung Quốc với ông Lý là không nhiều. CK Hutchison đã dần thu hẹp sự hiện diện tại Trung Quốc đại lục trong nhiều thập kỷ. Hiện chỉ 12% doanh thu của tập đoàn đến từ thị trường Trung Quốc và Hồng Kông. Công ty đầu tư riêng của ông Lý là Horizons Ventures cũng tập trung vào thị trường quốc tế.

Dù vậy, căng thẳng vẫn tác động đến gia đình ông Lý. Các cuộc đàm phán của con trai út Richard Lý nhằm mở rộng hoạt động kinh doanh bảo hiểm sang Trung Quốc đã bị đình trệ. Trong khi đó, công ty CK Asset, tập đoàn bất động sản do con trai cả Victor Lý điều hành, đang chịu rủi ro lớn hơn, khi Trung Quốc đại lục chiếm khoảng 20% tổng diện tích bất động sản cho thuê dài hạn của công ty.