Thách thức của các quốc gia đang phát triển
“Bẫy thu nhập trung bình” là thuật ngữ được Ngân hàng Thế giới sử dụng để mô tả tình trạng khi một quốc gia đạt được mức thu nhập trung bình nhưng sau đó tăng trưởng kinh tế bị chững lại, không thể tiến lên nhóm các nước có thu nhập cao. Hiện tượng này xảy ra khi lợi thế cạnh tranh ban đầu như lao động giá rẻ và tài nguyên thiên nhiên dần mất đi, nhưng quốc gia đó chưa thể chuyển sang mô hình tăng trưởng mới dựa trên đổi mới sáng tạo và năng suất lao động cao.
Chuyển đổi để bứt phá
Để vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”, các quốc gia cần thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Thay vì dựa vào lao động giá rẻ và tài nguyên thiên nhiên, họ cần tập trung vào khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và giáo dục chất lượng cao.
Các nền kinh tế vượt “bẫy thu nhập trung bình”
Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện có GNI bình quân đầu người vào khoảng 4.300 – 4.500 USD, nằm ở ngưỡng trên của nhóm thu nhập trung bình thấp. Việc vượt qua ngưỡng này để tiến lên nhóm thu nhập trung bình cao và cuối cùng là nhóm thu nhập cao là một thách thức lớn.
Trong khu vực châu Á, chỉ có 5 nền kinh tế thành công vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”: Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc) và Israel. Họ đã chuyển đổi thành công sang mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Ngược lại, nhiều quốc gia như Argentina, Nam Phi, Brazil, Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia vẫn chưa thoát khỏi nhóm thu nhập trung bình dù đã duy trì tăng trưởng trong nhiều thập kỷ.
Đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo là chìa khóa
Để đạt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045, Việt Nam đang triển khai nhiều chính sách cải cách. Cải cách thể chế, phát triển công nghệ mới và chuyển đổi số là những ưu tiên hàng đầu.
Chính phủ cũng đang thúc đẩy mạnh mẽ phát triển hạ tầng với hàng loạt dự án quy mô lớn như cao tốc Bắc – Nam phía Đông và sân bay quốc tế Long Thành.
Dự án sân bay quốc tế Long Thành
Với những nỗ lực này, Việt Nam đang từng bước xây dựng nền tảng để vượt qua “bẫy thu nhập trung bình” và vươn lên nhóm thu nhập cao. Đây là một cơ hội lịch sử mà Việt Nam không thể bỏ lỡ.